Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Çankaya Köşkü’nde Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin Ankara büyükelçileri ile yapılan toplantıda konuştu.

Konuşmasına, büyükelçileri selamlayarak başlayan Erdoğan, 2022 yılının, ülkelere, kıtaya ve tüm dünyaya sıhhat, barış ve huzur getirmesini temenni etti.

Avrupa Parlamentosu Lideri David Sassoli’nin vefatı hasebiyle büyükelçilere başsağlığı dileklerini ileten Erdoğan, büyükelçilerin, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ile yaptıkları toplantının verimli geçtiğine inandığını söyledi.

Geçen sene COVID-19 salgınının da tesiriyle güvenlik algısının değiştiği, güç uğraşının arttığı, kurallara dayalı münasebetler sisteminin sorgulandığı bir periyoda şahitlik edildiğini hatırlatan Erdoğan, klâsik tehditlerin yanı sıra salgın hastalıklar, doğal felaketler, iklim değişikliği, siber hücumlar ve terör üzere birçok asimetrik meydan okumaya maruz kalındığına dikkati çekti.

“Gerek bu sınamalar gerekse COVID-19 salgınının ağır sonuçları, global fay çizgilerinin ne kadar kırılgan olduğunu hepimize bir defa daha gösterdi.” diyen Erdoğan, insanlığın, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana inşa edegeldiği kurumların temelinin sağlam olmadığı üzere çok önemli yapısal problemlerle da yüzleştiğinin bu süreçte ortaya çıktığını söz etti.

Son asrın en büyük sıhhat krizi olarak nitelenen bu salgında, yardımlaşma, dayanışma, paylaşma üzere pahalar geri plana itilirken, birçok ülkenin içe kapanmayı, kendi dışında yaşanan insani dramlara karşı kayıtsız kalmayı tercih ettiğini belirten Erdoğan, şunları kaydetti:

“Salgının 8,5 milyarlık insanlık ailesini birbirine yaklaştırmak yerine, toplumlar ortasındaki uçurumları derinleştirdiğini üzülerek görüyoruz. Keza aşıya adil erişim ve salgının ekonomik yükünü omuzlama konusunda yaşanan adaletsizlikler de günden güne artarak devam ediyor. Global sisteme, demokrasiye, toplumsal barış ve istikrara risk oluşturan bu tehditlerden hiç kimse, hiçbir ülke azade değildir. Gerçekten salgına bağlı ortaya çıkan bu olumsuz iklimden Avrupa Birliği de etkilenmiştir. Birliğin geleceğine dair Brexit süreci ile alevlenen tartışmalar, salgınla birlikte yeni bir boyuta taşındı. Avrupa Birliği içindeki siyasi, coğrafik ve ekonomik ayrışmalar daha besbelli hale geldi. Bu durum Avrupa Birliği gündemindeki pek çok değerli mevzunun geri plana itilmesine yol açtı. Ortak göç siyaseti oluşturulması, yabancı aykırılığı ve İslam düşmanlığı başta olmak üzere birçok kemikleşmiş sorun karşısında Avrupa Birliği maalesef kayda paha hiçbir adım atamadı. Hususa objektif bakabilen herkes, birliğin karşı karşıya olduğu bu tehditlerin aşılmasında anahtar ülkenin Türkiye olduğunu görmekte, ikrar ve itiraf etmektedir.”

“AB’den beklediğimiz karşılığı göremedik”

Türkiye’nin, müzakere sürecini yürüten aday ülke olarak tedarik zincirleri, terörizm, göç, güvenlik, savunma, İslam ve yabancı düşmanlığı, sıhhat ve güç arz güvenliği üzere temel bahislerde sorun çözücü role sahip olduğunu vurgulayan Erdoğan, bu kritik dönemeçte Türkiye ve Avrupa Birliği münasebetlerinin her alanda ileriye taşınmasının daha da ehemmiyet kazandığına işaret etti.

Bu anlayışla, birlikle münasebetleri daha sağlam bir tabana oturtmak istediklerini lisana getiren Erdoğan, iştirak perspektifi temelinde, olumlu gündemin hayata geçirilmesi maksadıyla diyalog ve diplomasiden yana efor gösterdiklerini söyledi.

Üst seviye ziyaret ve temasların yanı sıra iklim, güvenlik, göç ve sıhhat alanlarında Yüksek Seviyeli Diyalog Toplantıları gerçekleştirdiklerini anımsatan Erdoğan, “Attığımız tüm bu adımlara, üzülerek tabir etmek isterim ki Avrupa Birliği tarafından beklediğimiz karşılığı göremedik. Gümrük Birliğinin güncellenmesi başta olmak üzere, bu olumlu gündemi hayata geçirmemek için bize karşı oyalama taktikleri uygulandı.” diye konuştu.

Siyasi hesaplarla tam üyelikten kaynaklanan haklarını berbata kullanan kimi ülkelerin, bu süreçte engelleyici formda davrandığına dikkati çeken Erdoğan, burada asıl üzerinde düşünülmesi gerekenin, birliğin çıkarlarının birkaç üye ülkenin ihtiraslarına kurban edilmesi olduğunu lisana getirdi.

Esas hesaplaşılması gerekenin, birliğin iradesinin birkaç devlet tarafından esir alınması olduğuna işaret eden Erdoğan, “Türkiye’nin tam üyelik sürecindeki kararlı, dirayetli, sabırlı tavrı ile birlik içindeki tabiri caizse yazılım yanılgılarının da görülmesine katkı sağladığına inanıyorum.” görüşünü paylaştı.

“Terör merkezine dönüşmesine mahzur olduk”

İletişim ve ulaşım imkanlarının bu kadar genişlediği, dünyanın global bir köye dönüştüğü bir devirde, insan hareketliliğinin de arttığını belirten Erdoğan, Avrupa ve Türkiye’nin etrafında yaşanan mevcut krizler çözülmedikçe, göç baskısının azalmasını beklemenin gerçekçi olmadığının altını çizdi.

Mevcut krizlere daima yenilerinin eklendiği bir konjonktürde, göç meselesinin derinleşerek devam edeceğini kaydeden Erdoğan, “Türkiye olarak politikalarımızı bu hakikatler ışığında şekillendiriyor, öngörülerimizi yeniden bu çerçevede yapıyoruz.” açıklamasında bulundu.

Türkiye’nin, bir taraftan sistemsiz göçe kaynaklık eden ülkelere yardımlarını artırırken, başka taraftan sıkıntıyı asıl boyutlarıyla da değerlendirdiğini lisana getiren Erdoğan, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Sınır ötesi operasyonlarımızla Suriye’nin kuzeyinin tüm dünyaya terörist ihraç edilen bir terör merkezi haline dönüşmesine pürüz olduk. DEAŞ ve PKK’nın Suriye koluna yönelik harekatlarımızla bu bölgedeki istikrar ve itimat ikliminin tesisine katkıda bulunduk. Türkiye’nin terörden arındırdığı bölgelerde bugün 4 milyonun üzerinde Suriyeli hayatını idame ettiriyor. Gerek PKK/PYD/YPG’nin gerekse rejim güçlerinin sivilleri ve sivil yerleşimleri maksat alan hücumlarına karşın bu beşerler kendi yurtlarında, kendi topraklarında kalarak hayata tutunmaya çalışıyor. Türkiye buradaki varlığıyla Suriye’nin toprak bütünlüğünün korunmasına katkı sağlarken, yeni göç dalgalarının da önüne geçmektedir. Elini vicdanına koyan herkes kabul edecektir ki şayet Türkiye’nin fevkalâde eforları olmasaydı, bugün hem Suriye hem de Avrupa çok farklı bir görünümle karşı karşıya kalacaktı. Bizim çabalarımız olmasaydı, göç krizi daha fazla derinleşecek, can kayıpları daha çok artacak, terör daha fazla azacak, istikrarsızlık çok daha geniş bir coğrafyaya yayılacaktı.”

“Suriyelilerin dönüşüne yönelik gayretimiz desteklenmedi”

Türkiye’nin fedakarca yürüttüğü çalışmaların, tablonun kötüleşmesine, yüreklerde yeni “Aylan bebek” yaralarının açılmasına mani olduğuna vurgu yapan Erdoğan, 500 bine yakın Suriyeli konuğun meskenlerine inançlı ve istekli geri dönüşlerinin sağlanmasının, Türkiye’nin bir başka başarısı olduğunu söyledi.

Bu gerçeklere karşın, Türkiye’nin göç krizi ile gayretinde Avrupa Birliğinden manalı bir dayanak alamadığına dikkati çeken Erdoğan, şöyle devam etti:

“Avrupa Birliği, Suriyelilere yasal göç yollarını açan istekli insani kabul programını hala hayata geçiremedi. Suriyelilerin, terörden arındırdığımız bölgelere geri dönüşüne yönelik uğraşlarımız desteklenmedi. Avrupa’nın katkı vermediği iskan ve altyapı projelerini, biz milletimizin ve sivil toplum kuruluşlarımızın takviyesi ile kendimiz hayata geçirdik. Belarus’ta yaşanan kriz ise birliğin, göçle gayrette sürdürülebilir bir siyasetten mahrum olduğunu bir defa daha gözler önüne sermiştir.”

Göç konusunda AB’den beklentilerinin yalnızca adil yük ve sorumluluk paylaşımından ibaret olduğunu söyleyen Erdoğan, 18 Mart Mutabakatı’nın göç idaresine ait boyutu güncellenmediği sürece bu alanda derinlikli bir iş birliğinden kelam etmenin mümkün olmayacağını söyledi.

Erdoğan, “Yine bu süreçte geri itme hadiselerine ve göçmenlere yönelik milletlerarası hukuku ayaklar altına alan uygulamalara da son verilmesi koşuldur. Bilhassa basına da yansıyan Ege’deki müessif olaylarla ilgili Avrupa’dan daha vicdanlı, daha yürekli sesler yükseltmesini bekliyoruz.” diye konuştu.

18 Mart Mutabakatı’nın göç alanında iş birliğinin yanında Türkiye-AB ilgilerinde 5 alanda daha somut ilerleme sağlamayı hedeflediğine işaret eden Erdoğan, “Önümüzdeki periyotta bilhassa vize serbestisi ve Gümrük Birliği’nin güncellenmesi mevzularında ilerleme kaydetmemiz gerekiyor. Vize serbestisi diyaloğu kapsamında kalan kriterler bakımından üzerimize düşenleri yerine getirmeye yönelik adımları esasen atıyoruz. Bu çerçevede 72 kriterden kalan 6’sının karşılanması konusunda değerli bir aralık kat ettik.” dedi.

“Türkiye-Avrupa münasebetlerinin sabote edilmesinin önüne geçilmelidir”

Vize serbestisinin, turizm ve ticaret yanında Türkiye’nin tam üyeliği önündeki önyargıların kırılmasına da katkı sağlayacağına dikkati çeken Erdoğan, Gümrük Birliği’nin güncellenmesinin ise ortak menfaat olduğunu vurguladı. Sürecin siyasi saiklerle engellenmesinin tüm taraflara ziyan verdiğini ve müzakerelerin başlatılmasının birçok bahiste uzlaşmanın yolunu da açacağını belirten Erdoğan, “Avrupa Birliği’nin, 2022 yılında stratejik miyopluktan kurtularak Türkiye ile bağların geliştirilmesinde daha gözü pek davranmasını ümit ediyoruz. Mevcut kısır yaklaşımın, birliğin bölgesel ve global güç olma savına ziyan verdiği ve hiçbir sorunu çözmediği ortadadır. Birlik içi dayanışma mazeretinin bilhassa arkasına sığınılarak Türkiye-Avrupa bağlarının sabote edilmesinin önüne geçilmelidir. Bunun için de kimi üyelerin Türkiye ile sorunlarını birlik koridorlarında çözme gayretinden vazgeçmesi gerekiyor.” değerlendirmesinde bulundu.

Geçen yıl Yunanistan ile diyalog sistemlerinin birçoğunu yine canlandırdıklarını ve tansiyonun düşürülmesi için büyük çaba gösterdiklerini lisana getiren Erdoğan, ekonomik ve ticari bağları geliştirmek maksadıyla olumlu gündem oluşturulması istikametinde mutabık kalarak çalışmalara başladıklarını bildirdi.

İki komşu ülke olarak direkt ve yapan diyalogla ortalarındaki sıkıntıları halledebileceklerine içtenlikle inandığını vurgulayan Erdoğan, şöyle devam etti:

“Türkiye’nin Kıbrıs sıkıntısına ait duruşu da nettir. Kıbrıs sıkıntısının tahliline yönelik 50 yılı aşkın müddettir devam eden müzakere süreçlerinin neden muvaffakiyete ulaşmadığı hepinizin malumudur. Rumlar, kendilerini adanın tek sahibi olarak gören, Kıbrıs Türklerini yok sayan zihniyetten bir türlü kurtulamadı. Maalesef Avrupa Birliği, körü körüne Rum tarafının sözcülüğünü yaparken birebir coğrafyanın ayrılmaz bir modülü olan Kıbrıs Türklerinin hakkını, hukukunu görmezden geldi. Sergilenen ikili standartlar artık hepimizi dünün güneşiyle bugünün çamaşırlarını kurutmaya çalışmanın vakit kaybı olduğu noktasına getirdi. Kıbrıs sorununun, adadaki gerçekler temelinde tüm tarafların faydasına olacak biçimde tahlile kavuşturulması için Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile birlikte efor harcamaya devam ediyoruz. Kıbrıs Türk halkının hükümran eşitliğinin ve eşit memleketler arası statüsünün tescil edilmesi tahlilin önünü açacaktır. Bu türlü bir tahlil, Doğu Akdeniz’deki iş birliği ortamının gelişmesine de katkı sağlayacaktır.”

Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Avrupa Birliği açısından artık samimi bir muhasebe yapma vaktinin geldiğini” söyleyerek “Şayet Avrupa Birliği tahlile sahiden katkı yapmak istiyorsa 2004’te verdiği taahhütleri yerine getirerek Kıbrıs Türklerinin varlığını ve iradesini tanımalı, Cenevre’de sunulan tahlil teklifini değerlendirmelidir. Başka türlüsü yeni bir oyalama, bilhassa de taktik olarak görülecek, vakit ve güç israfından diğer bir mana söz etmeyecektir.” dedi.

Türkiye’nin yarım asırdan fazla bir müddettir Avrupa Birliği’ne üyelik için uğraş harcadığını ve kendisinin 20 yıla varan Başbakanlığı ve Cumhurbaşkanlığı periyodunda üyelik sürecinin tüm ve veçhelerine detaylarıyla vakıf olduğunu söyleyen Erdoğan, “Bu 20 yıllık vakit diliminde Avrupa’da sayısız başkanla, cumhurbaşkanıyla, başbakanla, bakanla, birlik temsilcisiyle görüştüm, konuştum. Tam üyelik yolunda attığımız adımların nasıl engellendiğini, ülkemizin nasıl bir ikili standarda maruz bırakıldığını şahsen gördüm, yaşadım. Bu deneyimler ışığında şu gerçekleri içtenlikle tabir etmek isterim; coğrafik, tarihi ve beşeri olarak Avrupa kıtasının bir kesimi olan Türkiye elbette Avrupa Birliği tam üyelik gayesine bağlıdır. Maruz kaldığımız onca adaletsizliğe karşın Avrupa Birliği bizim stratejik önceliğimiz olmayı sürdürüyor.” diye konuştu.

Erdoğan, bu istikamette uğraş göstermeye devam ettiklerini, 2021-2023 yıllarını kapsayan Avrupa Birliğine İştirak İçin Ulusal Hareket Planı rehberliğinde çalışmalara sürat verdiklerini hatırlatarak “Kabul ettiğimiz Yargı Islahatı Stratejisi, İnsan Hakları Aksiyon Planı, Bayana Yönelik Şiddetle Çaba 4’üncü Ulusal Hareket Planı ve çıkarılan 5 yargı paketi sürece ait bilhassa kararlılığımızın en somut göstergeleridir. Paris İklim Muahedesi’ni onayladık ve 2053 yılına yönelik net sıfır emisyon amacımızı ilan ettik. Avrupa Yeşil Mutabakatı Aksiyon Planı’mızı yürürlüğe aldık. Türkiye-Avrupa Birliği ilgilerinin en görünür boyutlarından biri olan mali iş birliğine ve birlik programlarına iştirake da büyük kıymet veriyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.

Son 20 yılda Türkiye’ye tahsis edilen toplam 9,2 milyar avroluk Avrupa Birliği fonu sayesinde 900’e yakın büyük ölçekli proje gerçekleştirildiğini ve bunların hepsinin de karşılıklı faydaya olan projeler olduğuna işaret eden Erdoğan, “Önümüzdeki yıllarda birliğin Türkiye’ye iştirak öncesi mali yardım aracı kapsamındaki fon ölçüsünü artırmasının da ortak menfaatimize hizmet edeceği aşikardır. Tüm bunlarla birlikte yapılması gereken asıl konu, Avrupa Birliği’nin Türkiye’nin üyelik sürecine dair samimi, adil ve ahde vefalı davranmasıdır. Bunu başardığımızda üyelik sürecimize asıl ket vuran sıkıntıların ortadan kalkacağına, ülkemizin eforlarının meyvelerini vereceğine inanıyorum.” diye konuştu.

Yakın coğrafyadaki gelişmeler

Erdoğan, yakın coğrafyada vuku bulan hadiselerin, dış siyaset ve güvenlik alanında iş birliğini güçlendirmenin ne kadar değerli, hatta hayati olduğuna işaret ettiğini lisana getirdi. Bu kapsamda Bosna Hersek’teki siyasi krizin tahlili noktasında ağır uğraş gösterdiklerini anlatan Erdoğan, şunları kaydetti:

“Bölgenin 1990’ların olumsuz havasına dönme sinyalleri vermesinde AB’ye üyelik perspektifinin sekteye uğramasının da tesiri büyüktür. Azerbaycan’ın topraklarını işgalden azat etmesiyle Kafkasya’da yeni bir periyoda girdik. Bu gelişmenin akabinde Ermenistan ile olağanlaşma sürecini başlattık. Atılan adımların beklenen sonuçları vermesi için Ermenistan’ın bölgedeki barış fırsatını yeterli değerlendirip Azerbaycan ile olumlu bir ilgi kurması ehemmiyet taşıyor. Bölgemiz açısından bir öteki kıymetli bahis da Suriye’dir. AB, Suriye problemine yalnızca göç perspektifinden yaklaşmak yerine, siyasi sürecin ivme kazanması için somut çaba göstermelidir. Libya’da ise sükunetin koruması öncelikli maksadımız olmalıdır. Seçimler de kalıcı istikrar ve barışa katkı sağlayacak formda yapılmalıdır. Bu yolda Türkiye olarak gereken dayanağı vermeye devam ediyoruz.”

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 3. Türkiye-Afrika İştirak Tepesi’ni 16-18 Aralık 2021’de salgın kurallarına karşın İstanbul’da başarılı bir biçimde tamamladıklarını anımsattı.

Gelecek ay AB-Afrika Tepesi’nin yapılacağını bildiğini ve bu coğrafyada iş birliği potansiyellerinin yüksek olduğuna inandığını anlatan Erdoğan, şu değerlendirmelerde bulundu:

“Türkiye 2022 yılında da teşebbüsçü ve insani dış siyasetiyle daha adil bir dünya maksadı tarafında çabalarını sürdürecektir. Bu anlayışla müzakere eden aday ülke olarak AB ile iş birliğimizi ve diyaloğumuzu güçlendirmeye hazırız. Önyargılar yahut kaygılar yerine uzun vadeli stratejik bir bakış açısıyla hareket edilmesi ortak menfaatimizedir. Sizlerden gerek Brüksel’e gerek başkentlerinize yapacağınız yönlendirmelerle Türkiye-AB münasebetlerinde yeni bir sayfanın açılmasına dayanak olmanızı bilhassa bekliyorum. Bu vesileyle bir evvelki devir lideri Slovenya’ya bağlarımızın geliştirilmesi tarafında harcadığı gayretler için teşekkür ediyorum. Yeni periyot lideri Fransa’ya ve müteakip devir lideri Çekya’ya şimdiden muvaffakiyetler diliyorum.”

​​​​​​​Toplantıya Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, AK Parti Genel Lider Yardımcıları Ömer Çelik ve Efkan Ala, TBMM AB Ahenk Kurulu Lideri Mehmet Gülpınar, TBMM Dışişleri Kurulu Lideri Akif Çağatay Kılıç, Cumhurbaşkanlığı İrtibat Lideri Fahrettin Altun ve Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın ile AB Türkiye Delegasyonu Lideri Nikolaus Meyer-Landrut da katıldı.